Η ενημέρωση σήμερα τρέχει με ρυθμούς που δοκιμάζουν αντοχές και αντανακλαστικά, όμως η Κατερίνα Τσαμούρη είναι από εκείνες τις φωνές που καταφέρνουν να παραμένουν καθαρές μέσα στον θόρυβο. Με παρουσία στο δελτίο ειδήσεων του Star και παράλληλη δράση στα έντυπα μέσα, μέσα από πολιτικό και διπλωματικό ρεπορτάζ, κινείται με ευκολία ανάμεσα στην ταχύτητα της τηλεόρασης και το βάθος της γραπτής αφήγησης. Δεν αντιμετωπίζει την επικαιρότητα σαν απλή ροή γεγονότων, αλλά σαν ευθύνη· δεν φοβάται τις δύσκολες ιστορίες, ούτε τις στιγμές όπου η αλήθεια χρειάζεται σταθερό χέρι και καθαρό βλέμμα. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, αφήνει για λίγο πίσω της τον ρυθμό του στούντιο και μιλά για όσα τη διαμορφώνουν: τη δημοσιογραφία που αλλάζει, τις ισορροπίες που απαιτεί η εποχή και τον τρόπο με τον οποίο παραμένει παρούσα, ανθρώπινη και ουσιαστική σε έναν κόσμο που δεν σταματά ποτέ.
Συνυφασμένη με την ενημέρωση πια. Πως ξεκινά το ταξίδι σας σε αυτή; Πως έρχεται η δημοσιογραφία στη ζωή σας;
Από μικρή έλεγα ότι θέλω να γίνω δημοσιογράφος, χωρίς να αντιλαμβάνομαι πόσο δύσκολο, απαιτητικό και ενίοτε ψυχοφθόρο επάγγελμα είναι. Μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι όπου διαβάζαμε εφημερίδες καθημερινά όχι μόνο τις Κυριακές και βλέπαμε τηλεόραση. Γονείς δικαστές, αδελφός δικηγόρος κι εγώ αντί να ακολουθήσω την Νομική, ήθελα να ξεφύγω. Είχα “μπουχτίσει” ακούγοντας τις συζητήσεις τους κάθε μέρα. Είχα στο μυαλό μου τη δημοσιογραφία ως λειτούργημα, όπως θα έπρεπε να είναι, επομένως θεώρησα ότι μπορώ να προσφέρω κι εγώ πηγαίνοντας, όμως, προς τα εκεί. Μολονότι περνούσα στην Νομική κι ενώ ήξερα ότι θα ήταν ένα δυνατό πρώτο πτυχίο, επέλεξα να πάω στο ΕΚΠΑ στα ΕΜΜΕ κι ύστερα για μεταπτυχιακό στο City του Λονδίνου, πάλι πάνω στο αντικείμενό μου. Παράλληλα με τις σπουδές μου εργαζόμουν. Τόσο πολύ το ήθελα.
Ήταν στόχος σας η παρουσίαση ενός δελτίου; Τι έπαιξε καθοριστικό ρόλο, ώστε να τον πετύχετε;
Η παρουσίαση δελτίου είναι milestone, κακά τα ψέματα. Αποτελεί, εκτός των άλλων απόδειξη, ότι ο δημοσιογράφος που εκφωνεί το δελτίο πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Στόχος μου ήταν να αποκτήσω εμπειρία για να μπορώ να “σταθώ” στο χώρο, από το όποιο πόστο, με αυτοπεποίθηση. Ξεκίνησα από το ελεύθερο ρεπορτάζ, συνέχισα στο πολιτικό που καλύπτω μέχρι σήμερα και εστίασα στο -υπερκομματικό και πάντα ενδιαφέρον- διπλωματικό ρεπορτάζ. Το γεγονός ότι η διευθύντρια ειδήσεων και κεντρική παρουσιάστρια Μάρα Ζαχαρέα, με εμπιστεύτηκε (και) στην παρουσίαση δελτίων, φυσικά με χαροποίησε και με χαροποιεί. Καθοριστικό ρόλο, επειδή με ρωτήσατε, έπαιξαν οι συμβουλές της Μάρας, η πολύτιμη καθοδήγηση του διευθυντή σύνταξης, Ηλία Παπανικολάου, το διάβασμα που δεν σταματώ και φυσικά το πολυετές και συνεχόμενο “ψήσιμο” στο ρεπορτάζ.
Το τηλεοπτικό ρεπορτάζ συχνά απαιτεί να είστε “παντού και τώρα”. Πώς εκπαιδεύσατε τον εαυτό σας να λειτουργεί με ψυχραιμία σε απρόβλεπτες συνθήκες;
Αυτό έρχεται με τα χρόνια. Μπορεί να είσαι live έξω από ένα υπουργείο και την ώρα που μιλάς, να ακουστεί ένα υβριστικό σύνθημα. Συνεχίζεις κανονικά, χωρίς φυσικά να φιμώσεις τον πολίτη και χωρίς να χάσεις τον ειρμό σου. Μπορεί να είσαι στον αέρα του δελτίου και να πέσει ξαφνικά μέρος του σκηνικού ή να πάθεις κράμπα ή να έχεις επίμονο βήχα. Συνεχίζεις. Μπορεί ακόμα και να θελήσεις να κλάψεις. Στα έκτακτα δελτία για τα Τέμπη, για παράδειγμα, θυμάμαι συζητήσεις με γονείς θυμάτων που με διέλυαν. Δάγκωνα τη γλώσσα μου για να μην δακρύσω. Πρώτον, διότι δεν ήθελα να εκληφθεί από τους τηλεθεατές και τις τηλεθεάτριες ως θέατρο ή ως επιτηδευμένο ξέσπασμα και δεύτερον γιατί δεν είμαστε εμείς, οι δημοσιογράφοι, το θέμα.
Με την τεχνητή νοημοσύνη να διεισδύει και στα media, πώς βλέπετε το μέλλον του ρεπορτάζ; Μπορεί η ανθρώπινη κρίση να αντικατασταθεί;
Δεν είμαι η κατάλληλη να απαντήσω, διότι δεν έχω προλάβει να ασχοληθώ με το ΑΙ όσο θα ήθελα. Χρήσιμο εργαλείο δε λέω, αλλά θεωρώ επικίνδυνη τυχόν ανεξέλεγκτη επικράτησή του. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη κρίση, αλλά φοβάμαι ότι ενδέχεται να εξαφανίσει αρκετές θέσεις εργασίας και να οδηγηθούν πολλές ειδικότητες -στα media κι όχι μόνο- στην ανεργία. Αυτό θα ήταν ολέθριο.
Οι τηλεθεατές είναι πιο καχύποπτοι από ποτέ. Πώς χτίζεται η εμπιστοσύνη με το κοινό όταν η παραπληροφόρηση είναι καθημερινή πρόκληση;
Δικαίως είναι καχύποπτοι. Διότι ο κόσμος της τηλεόρασης έχει προδώσει αρκετές φορές την εμπιστοσύνη τους. Διαφωνώ, όμως, με το τσουβάλιασμα και το βολικό αφήγημα του “αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι”. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι, δεν είμαστε όλες ίδιες. Σε κάθε κλάδο ισχύει αυτό. Ο κόσμος δεν είναι χαζός. Καταλαβαίνει ποιoν μπορεί να εμπιστευτεί και ποιoν όχι. Ποιoς έχει προσωπική ατζέντα και ποιoς όχι. Ποιoς παίζει ρόλο και ποιoς είναι αυθεντικός. Η πορεία σου, οι λέξεις που χρησιμοποιείς στο γραπτό σου ή στον αέρα, ακόμα και το προφίλ στου στα social media μαρτυρά το ποιoς είσαι. Έτσι ο κόσμος μπορεί να σε κρίνει και να επιλέξει αν θα σε εμπιστευτεί κι αν θα σε (παρ)ακολουθήσει ή αν θα σε απορρίψει.
Τι θεωρείτε ότι λείπει σήμερα από την ελληνική τηλεοπτική ενημέρωση και τι περισσεύει;
Θα είχε ενδιαφέρον να κάνετε αυτήν την ερώτηση σε τηλεθεατές και τηλεθεάτριες και μετά να μας πείτε τί σας απάντησαν για να έχουμε feedback (γέλια). Θα μπορούσαν να απαντήσουν, επίσης, μεγάλα κεφάλαια της ελληνικής τηλεόρασης που έχουν την εμπειρία να κρίνουν. Κατά την ταπεινή μου άποψη, μιλώ ως τηλεθεάτρια τώρα, λείπει η κανονικότητα. Μια “κανονική” ενημερωτική εκπομπή (με πολιτικά και κοινωνικά θέματα) που να βγάζει ειδήσεις και συμπεράσματα, όχι τοξικότητα. Ένα πρόγραμμα σαν αυτά που βλέπουμε τα βράδια στο youtube ή που ακούμε στο γυμναστήριο και στο αυτοκίνητο καταφεύγοντας σε podcasts, ελλείψει σχετικού τηλεοπτικού προϊόντος. Τα περισσότερα προγράμματα έχουν αμιγώς αστυνομικό περιεχόμενο. Το καταλαβαίνω γιατί είναι εμπορικό και απευθύνεται σε συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία. Αποκλείει, όμως, άλλες ομάδες.
Είστε γυναίκα σε έναν χώρο που για χρόνια είχε πιο “ανδροκρατούμενη” εικόνα. Έχετε αισθανθεί ποτέ ότι έπρεπε να αποδείξετε κάτι παραπάνω;
Έχουμε πολύ μέλλον ως κοινωνία και ως χώρος μέχρι να ανατρέψουμε το παρωχημένο στερεότυπο του “γυναίκα και μάλιστα προσεγμένη = γλάστρα, νούφαρο ή… η κυρία του κυρίου”. Του όποιου κύριου. Εγώ, μόνο λόγω ηλικίας, έχω κληθεί να αποδείξω ότι “τα λέω”. Ότι δεν είμαι “ένα κοριτσάκι”. Από την άλλη, υπάρχουν συναδέλφισσες μου που έχουν αμφισβητηθεί ή υποτιμηθεί μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες. Ή επειδή είναι όμορφες. Θεωρώ “πασέ” αυτό το αφήγημα. Είμαστε ικανότατες να ανταπεξέλθουμε στο κάθε πόστο και δεν χρειάζεται να προσπαθούμε να το αποδείξουμε. Όπως δεν έχει χρειαστεί κάποιος άντρας δημοσιογράφος να αποδείξει ότι έβγαλε ένα αποκλειστικό με την αξία του, έτσι δεν χρειάζεται κι εμείς. Το φύλο, κατά τη γνώμη μου, ούτε ως προνόμιο πρέπει να λειτουργεί ούτε ως τροχοπέδη.
Ποια είναι η πιο ουσιαστική συμβουλή που έχετε πάρει – ή δώσει – σε μια νεότερη συνάδελφο;
Είναι νωρίς για να δίνω συμβουλές. Τις δέχομαι, όμως, με χαρά. Μια σημαντική συμβουλή που μου έχουν δώσει είναι να μην κάνω εκπτώσεις. Κι ας έχει “ταβάνι” η πορεία μου βραχυπρόθεσμα. Θα έχει διάρκεια μακροπρόθεσμα.
Πόσο “ρόλο” παίζει η τηλεοπτική εικόνα σήμερα; Είναι το ίδιο σημαντική με την ουσία του λόγου;
Τα media, ειδικά η τηλεόραση, το youtube και τα social (tik tok και instagram) βασίζονται ΚΑΙ στην εικόνα. Άρα παίζει ρόλο. Μια συμπαθητική και προσεγμένη εικόνα θα σε βοηθήσει να σταθείς στα media. Όμως η μόρφωση, ο λόγος κι ο δυναμικός χαρακτήρας θα σου εξασφαλίσουν την παραμονή στο χώρο. Δεν θεωρώ ότι όσοι και όσες έχουν -και μπράβο τους- το “pretty privilege” έχουν εξασφαλίσει άδεια παραμονής. Διαβατήριο ίσως. Άλλα όχι άδεια παραμονής.
Πώς κρατάτε την προσωπική σας ισορροπία — δεδομένου ότι η ειδησεογραφία απαιτεί συναισθηματική ετοιμότητα — αλλά και προσωπικό χρόνο;
Έχω συνηθίσει να δουλεύω πολύ, έντεκα χρόνια τώρα. Εργάζομαι τις καθημερινές και σαββατοκύριακο παρά σαββατοκύριακο. Επομένως, στα ρεπό μου, κάνω ταξίδια, βλέπω φίλους, πηγαίνω στο χωριό μου, στον Παρνασσό κι έτσι αλλάζω παραστάσεις. Ανοίγει το μυαλό μου. “Ρεφάρω” και ισορροπώ. Βοηθά κι η γυμναστική κι ας την κάνω με το ζόρι (γέλια).
Οι περισσότεροι σας γνωρίζουν μέσα από ένα δελτίο ειδήσεων. Ποιο κομμάτι του εαυτού σας θα θέλατε να γνωρίσει ο κόσμος πέρα από την επαγγελματική εικόνα;
Νομίζω ότι έχω χιούμορ. Έτσι μου λένε τουλάχιστον. Γενικώς, είμαι αυθόρμητη. Παρα-είμαι ορισμένες φορές. Αυτά στο δελτίο δεν μπορούν να φανούν. Σε εκπομπή θα μπορούσαν.
Αν δεν ήσασταν δημοσιογράφος, τι θα ήσασταν σήμερα;
Ισορροπημένος άνθρωπος με πιο νορμάλ -αλλά και λίγο βαρετή- καθημερινότητα. (Γέλια)
Ποιο πρόσωπο θα θέλατε πολύ να συναντήσετε και να του κάνετε συνέντευξη – εντός ή εκτός Ελλάδας;
Τον Ντόναλντ Τραμπ θα είχα πολλά να τον ρωτήσω, τον Ρώσο Υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και τον Παλαιστίνιο πολιτικό κρατούμενο, Μαρουάν Μπαργκούτι.
Ποιο είναι το πιο ανθρώπινο μάθημα που σας έχει δώσει η δουλειά σας;
Ότι αν έχεις το οποιοδήποτε βήμα ή την οποιαδήποτε “εξουσία”, μπορείς και πρέπει να το/την χρησιμοποιείς για να ακουστούν και να βοηθηθούν όσοι κι όσες δεν έχουν το ίδιο βήμα και την ίδια “εξουσία”. Job description και μάθημα μαζί. Δυο σε ένα.
Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια – μπροστά ή πίσω από τις κάμερες;
Μαμά με φαντάζομαι. Αυτό είναι σίγουρα κάτι που θέλω. Επαγγελματικά, δεν μπορώ να απαντήσω γιατί δεν ξέρω πώς θα είναι τα media σε δέκα χρόνια. Σίγουρα πάντως, αν είμαι υγιής, θα δουλεύω πολύ. Έτσι είναι οι εργοστασιακές μου ρυθμίσεις.
